Coke in het buitengebied
Het gesprek met de taxichauffeur ging over Nederlands- Marokkaanse jongeren en drugscriminaliteit. Zelf was hij de dans ontsprongen, maar hij kende er heel wat die van kwaad tot erger waren vervallen. Kern van zijn zorgen: de shishalounge. Buurthuizen hadden hun deuren gesloten, shishalounges de hunne geopend.
Daar hingen ze nu rond, die ventjes, en keken in bewondering naar de grote jongens op. Zo begon het: transportje hier, hosseltje daar. Een moord op bestelling kostte haast niks meer: vier-, vijfduizend euro hooguit.
In het buurthuis, zei hij, had je nog een beetje zicht op wat ze deden, maar de shishalounge was als een spiegelbril – je zag niet wat zich erachter afspeelde.
Over het algemeen is het raadzaam de wijsheid van taxichauffeurs te negeren, maar deze zocht ik thuis even op. ‘Als jongerenwerk verdwijnt, neemt de overlast toe’, schreef NRC in 2012. De overlast varieerde van het uitschelden van vrouwen tot drugscriminaliteit. ‘Buurthuizen bezwijken onder crisis’, berichtte de Volkskrant in 2013.
Uit een inventarisatie bleek dat sinds de crisis eenderde van de Amsterdamse buurthuizen was opgedoekt. Het algemene beeld: gemeenten bezuinigden, jongerenwerkers en buurthuizen waren een gemakkelijke prooi. Ervoor in de plaats kwamen repressie, lik-op-stukbeleid, camera’s bij hangplekken en de inzet van stadswachten. Zo maakte een effectief zorg- en controle-instrument plaats voor de aloude reflex van meer surveillance. Die bleek ineffectief en voorkwam niet dat jongeren afgleden. In de woorden van jeugdcriminoloog Henk Ferwerda: „Kinderen uit de criminaliteit houden is effectiever dan ze uit de criminaliteit krijgen.”
Je kunt erop wachten: de besparingen van het heden zijn de tekorten van de toekomst.
In het kielzog van de ontwrichtende moord op Derk Wiersum deze week werd de drugsketen uitvoerig in kaart gebracht, van kartel tot overslaghaven en van scooterkoerier tot gebruiker. Aan de achteloze consumptie van een lijntje of een pilletje gaat een wereld aan corruptie, intimidatie en geweld vooraf. De gebruiker, zei Rutte, draagt bij aan de ondermijning van de staat.
Die ondermijning strekt zich uit van centrum tot periferie. De zorgen van de stad zijn net zo goed de zorgen van het platteland. Voor mijn roman De heilige Rita deed ik de afgelopen jaren veel onderzoek in Twente. Toen ik er opgroeide, gebeurde er zo goed als niets. Er is veel veranderd. Drugscriminelen hebben er voet aan de grond gekregen, ingewijden konden me de schuren met hennepplantages zo aanwijzen.
In Vriezenveen deed ik navraag naar de man die onder dreiging van een vuurwapen was ontvoerd en uit het busje was ontsnapt. Met zijn handen op zijn rug gebonden en roepend om de politie rende hij een garagebedrijf binnen. Zijn ontvoering hing samen met een lading cocaïne die in Hamburg was onderschept, verstopt in een container vol schroot uit Zuid-Amerika. Dat laatste had de belangstelling van de douane gewekt: schroot wordt gewoonlijk geëxporteerd, niet geïmporteerd.
Vriezenveen en coke, het wil bij mij nog altijd niet samenvallen.
Ook uit de randgebieden heeft de overheid zich teruggetrokken. Het platteland wordt stilaan politieloos, waarschuwden de twaalf commissarissen van de koning in 2017 in een brandbrief. Kleine bureaus zijn gesloten, het duurt eeuwen voordat een politiewagen ter plaatse is.
Meer in het algemeen heeft de politie geen flauw benul wat zich in grote delen van de buitengebieden afspeelt. „Als je als crimineel carrière wilt maken”, schreef een van de commissarissen, „dan doe je er verstandig aan naar de landelijke gebieden te gaan. Daar is nauwelijks politie.” Een gelatenheid die helaas van meer realiteitszin getuigt dan het ferme ‘wij zijn de staat, wij zullen winnen’ van de premier deze week.
Een zuivere illustratie van het politieloze platteland vond ik pal op de Duitse grens bij Langeveen. Een man vertelde over de dumpingen van drugsafval naast zijn huis. Wat doet de politie? vroeg ik. „O”, zei hij daarop met Twents laconisme, „dat hebben we hier niet.”
Tommy Wieringa schrijft elke week een column op deze plaats in de NRC
Coke in het Buitengebied....
